Vid din sida

Bilete: Bokelskere

Det er berre dei to no. Ingrid og Johannes. Berre dei to. I stova, ved kjøkenglaset. I sofaen og godstolen, med andletet vendt mot vindauget, mot fuglane og vêret. Dei snakkar saman, litt no og då. Lågt. Stilla rår. Tankane går. De høyrer på musikk. Somme stunder syng dei saman, og alt er som det ein gong var. Den gongen dei var nye for kvarandre, den gongen dei tok eit val om å vere i lag. Det er eit heilt liv sidan.

I byrjinga verkar det som om Johannes mimrar. Han er full av desse minna, denne fortida. Han har kjærleik til Gud, til musikk, til fuglane, til dottera Kristin, til Ingrid. Og til Anna. Han tenkjer på dei, pratar med dei, er med dei. Som om dei alle var kring han heile tida, sjølvsagt! Som om dei var her, no. Berre Ingrid er.

Det er berre dei to. Ingrid og Johannes. Og Johannes er på veg vekk. Kor skal han hen? Kor er han, når han er vekk, når han ikkje er her? Ingrid undrar, men får ikkje svar. Ho må følgje etter, passe på, rydde opp, roe ned, forklåre, ordne, lage mat, vaske, kle på, handle, kle av, svare på spørsmål. Ta opp att. Heile tida, ta opp att. Det er alltid noko. Alltid Johannes, aldri Ingrid. Det same, det same. Johannes som trur han har vore ute. Johannes som kjem inn døra, heilt våt, trur han. Han har vore ute i regnet, og det dryp av hårtustane på hovudet. Trur han. Ingrid må høyre historia: Han har leika med Kristin i sandkassa. Han merka ikkje at det regna. Det same, det same. Og ho må ta han inn til varmen ved omnen, ho må tørke hårtustane med ein handduk.

Så kjem Kristin på vitjing. Johannes har bursdag, han har vorte gamal no. Det er så lenge sidan me såg kvarandre, seier Johannes. Kristin svarar at ho var på vitjing førre veke med. Han får eit bilete i presang, så han kan sjå - og hugse. Hugsar han? Ja, dei trur han hugser. Det er eit bilete frå ein sumartur på setra. Sist gong me var på setra i lag, seier Kristin. Ja, seier Johannes. Når skal me dra?

Men dei skal jo ikkje dra -. Det er berre Kristin som fer heim att, Ingrid som fer på butikken. Ingrid og Johannes kan aldri dra nokon stad meir, Johannes kan aldri dra. Ingrid steller, vaskar, lagar mat, hjelper, kler på, kler av, passar på. Heile dagen. Kvar dag. Johannes kan stå i timevis ved vindauget og berre sjå. Er han i minna då, djupt, djupt i hugen? I lengta? Han svarar ikkje når ho spør. Ho syng songen deira, "Vid din sida", han nynnar med.

Med varme, audmjuke og ei stor kjensle for menneskje, skildrar forfattar og dramatikar Sigmund Løvåsen (f. 1977) Ingrid og Johannes i dramatisk form gjennom skodespelet Vid din sida (2012). Ho ber på ei tungheit, ei lengsle, eit sakn. Han ber på det same. Dei har vore gift i eit heilt liv, med kvarandre, dei har delt alt: Kristin, songane, trua. Dei har delt lengsler og sakn. Og elsken, den inderlege elsken. Ikkje den store kjærleiken, kjærleiken som er meir enn alt, sterkare, sterkare, men ein trygg kjærleik. Med ro, støtte, vørdnad. Dei har vore der for kvarandre. Dei har hatt eit liv.

Og heilt utan store ord kjem forteljinga deira fram. Om presten og hushjelpa. Om ei uventa song i kyrkja. Om ein kropp som plutseleg stryk borti ein annan. Eit strok som vekkjer. Og om det som ligg i fortida, dette vonde. Det som Johannes søkjer attende til, utan å ønskje det. Han styrer mest ikkje kroppen sjølve, han berre går, att og fram over golvet, som om han ber ei tung bør. Han ber ei tung bør. Den tyngste. Vil han hugse, vil han gløyme? Gløyme sorg og sakn og lengt, - og, og elskhug?

Det er ei ro i opninga av skodespelet. Over hovudtekst og sidetekst og i pausane. I dei langsame skildringane, i dei ømme replikkane. Ei ro som umerkeleg glir inn i ei stille. Og då pressar det, det sprengjer seg fram, fortida, det vonde i notida, den umoglege framtida. Umogleg av di ein ikkje vil tenkje på ho. Men ho kjem like fullt, og Ingrid rekk ikkje å sanse før ho sit der, fanga, med ein mann ho ikkje veit kven er lenger. Kva hende? Var det tida, hugen? Var det ho?

Det byrjar med ulike symptom. Små, tause uttrykk for at noko ikkje er som det skal vere. Vanskeleg å setje saman til ein heilskap om ein ikkje ønskjer å sjå. Lett å sjå om ein leitar etter nett det, etter symptom, etter sjukdom, diagnose. Det er kjenslene som endrar seg. Han som ikkje lenger ser ho. Humøret som svingar, fort, brått. Det er hugsen som fell ut og vert erstatta av store, svarte hol. Det er ord og omgrep som vert borte. Johannes stirar og stirar og veit så godt, men ordet er vekk. Kva heiter dei små der ute, som et og flyg? Har dei krangla? Men han kan jo ikkje hugse det! Somme stunder veit han mest ikkje kven ho er, heller. Og kva er det ho syng?

Løvåsen får godt fram endringa i relasjonen mellom Ingrid og Johannes. Frå eit langt og kjærleg liv med samtaler og turar, til eit lite, isolert liv, med småprat og einsemd. I glimt, skild ut som eigne scener, gløttar Løvåsen inn i Johannes. Med monologar for at han skal forklåre, fortelje, slik at me som les og ser, skal forstå. Slik byggjer forfattaren bru mellom dei 25 intense scenene, mellom då og no, mellom han og ho. Slik vert Johannes, den lukka Johannes, eit helt menneskje. Og me ser kva Ingrid har mist.

Løvåsen skriv uendeleg vakkert. Skodespelet er prega av velvalde ord og omgrep, nydelege metaforar og stemningsfulle bilete. Løvåsen er ikkje redd for å skildre kva ei tru kan tyde for eit menneskje, og kva kjensler tvil kan skape. Han nyttar pausar og stillheit for å byggje stemning og spenning. Han lar fortida presse på, og ho pressar hardt, på Johannes, Ingrid og oss som les. Me er heile tida på fleire nivå, i tid og i forståing. Me har det kvardagslege: Johannes, Ingrid og Kristin som feirar bursdagen til Johannes. Det er den vaksande bresten mellom Ingrid og Johannes. Fortvilinga hennar, når ho ikkje når fram -. Ho som forstår, og han som ikkje anar. Skodespelet i skodespelet. Og Johannes sine scener, der sjela græt. Sigmund Løvåsen har skrive livet.

To gonger gjer dei det, feirar bursdagen til Johannes. Ein gong i von. Ein gong i stille, trist resignasjon. I mellom ligg den vonde kvardagskampen hennar Ingrid. Ein kamp mot ein mann som forsvinn, inn i eit stille sinn. Og etterlet ho åleine.